Tarihin derinliklerindeki gizemli bir döneme ışık tutan Sadabat Paktı, bölgesel istikrarı sağlamak ve uluslararası dengeleri dengelemek için atılan önemli bir adımdı. O dönemin kritik jeopolitik atmosferinde, birçok ülke bu anlaşma ile bir araya gelerek ortak bir amaca yönelmişti. Sadabat Paktı'nın hangi ülkeleri bir araya getirdiği ve amacının ne olduğu, tarih sahnesinde derin izler bırakan bu anlaşmanın önemini ortaya koyuyor. Detaylar geliyor...
Sadabat Paktı'nın amacı nedir?
1937 yılında Tahran'da imzalanan Sadabat Paktı, Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında gerçekleşen dörtlü bir saldırmazlık anlaşmasıdır. Bu tarihi anlaşmanın altında yatan sebepler oldukça çeşitlidir. İlk olarak, paktın imzalanmasında etkili olan faktörlerden biri sınır sorunlarının kalıcı olarak çözülmesiydi. Pakt üyesi olan ülkelerin tamamı İran ile sınır sorunları yaşamaktaydı ve özellikle Türkiye, Irak ve İran arasında Kürt aşiretlerinin sınır tanımayan isyanları ciddi bir sorun teşkil ediyordu.
Ayrıca, bu anlaşmanın imzalanmasındaki bir diğer önemli etken de ülkelerin bağımsızlıklarını vurgulama istekleriydi. Sömürge ve yarı sömürge dönemlerinden kısa bir süre önce kurtulabilen bu devletler için bağımsızlıklarının güvence altına alınması son derece önemliydi. Bu amaçla, Türkiye, İran ve Irak arasında 2 Ekim 1935'te Cenevre'de üçlü bir antlaşma imzalanmış, daha sonra Afganistan da bu antlaşmaya katılmıştı. Bu antlaşma, daha sonra Sadabat Paktı'nın imzalanmasına zemin hazırladı.
Sadabat Paktı'nın oluşumunda etkili olan bir diğer faktör de Irak'ın İngiltere'ye olan bağımlılığını dengelemek amacıyla İran ve Türkiye'ye saldırmazlık paktı önermesiydi. Türkiye ise bölgesel istikrarı sağlamak amacıyla ayrı ayrı paktlar yerine bölgesel bir pakt kurulmasını önerdi. Sovyetler Birliği'nin önerisiyle Afganistan'ın da paktta yer alması fikri kabul edilince, paktın Tahran'da imzalanmasına karar verildi.
Sadabat Paktı'nın temel prensipleri arasında ülkelerin birbirlerinin içişlerine karışmaması, ortak çıkarlarını ilgilendiren konularda birbirlerine danışmaları ve birbirlerine karşı saldırıda bulunmamaları yer almaktadır. Ancak, paktın en önemli amacı olan Kürt aşiretlerinin sınır sorununun çözülmesi konusu 7. maddeye yansıtılmıştır. Bu madde, bağıtlı tarafların kendi sınırları içinde diğer bağıtlı tarafların kurumlarını yıkmak, düzen ve güvenliğini sarsmak veya politik rejimini bozmak amacıyla silahlı çetelerin kurulmasını ve eyleme geçmelerini engellemeyi taahhüt etmektedir.
Sadabat Paktı, II. Dünya Savaşı sırasında diğer maddelerinin işlevsiz kalmasına rağmen, 7. maddenin devamını sağlayarak hukuki varlığını sürdürmüştür. Ancak, 1979 yılında İran'daki İslami rejim paktı feshettiğini ima edene kadar.
Sadabat Paktı hangi ülkeler katıldı?
Sadabat Paktı, 8 Temmuz 1937'de Tahran'da imzalanan bir dörtlü saldırmazlık paktıdır. Bu önemli anlaşmaya katılan ülkeler Türkiye, İran, Irak ve Afganistan'dır. Bu dört ülke, bölgesel istikrarı sağlamak ve uluslararası ilişkilerde dengeyi korumak amacıyla bir araya gelerek bu tarihi anlaşmayı imzalamışlardır. Sadabat Paktı, o dönemdeki jeopolitik dengeleri şekillendiren ve bu ülkeler arasındaki ilişkileri derinleştiren önemli bir adımdır.
