Türkiye'de sık sık gündeme gelen ve kamuoyunda merak edilen konulardan biri olan Olağanüstü Hal (OHAL), ülke içinde yaşanan olağanüstü durumların yönetimine ilişkin önemli bir mekanizmadır. Peki, OHAL nedir? OHAL hangi durumlarda ilan edilir? Bu konuda merak edilen detaylar haberimizde...
OHAL nedir?
OHAL, doğal afetler, tehlikeli salgın hastalıklar, ekonomik bunalımlar, kamu düzenini tehdit eden yaygın şiddet olayları gibi durumlarda başvurulan bir uygulamadır. Uluslararası hukuk açısından bakıldığında, OHAL durumunda özgürlükler ve haklar kısıtlanabilir. Örneğin, bir hükümet bir kişiyi yargılama olmaksızın alıkoyabilir. Ancak, kanunlarla belirlenmiş olan temel özgürlükleri içeren "sınırlanamayan haklar" bu kısıtlamalardan muaf tutulur.
OHAL örnekleri arasında Fransa'nın 2015 Paris saldırıları sonrasında ilan ettiği durum, ABD'nin 11 Eylül saldırıları sonrasında halen geçerli olan OHAL ilanı, Filipinler'de yaşanan tropik fırtına felaketi sonrasında alınan önlemler, Myanmar'da mezhep çatışmaları sonucunda ilan edilen durum ve Türkiye'de 2016 askeri darbe girişimi sonrasında ülke genelinde ilan edilen OHAL yer almaktadır.
Türkiye'de OHAL, 1982 Anayasası'nın ilgili maddelerine göre uygulanır. Bu kapsamda, sıkıyönetim, olağanüstü hâl, seferberlik ve savaş hâli gibi farklı yönetim biçimleri bulunmaktadır. Türkiye tarihinde üç kez genel OHAL ilan edilmiş olup, en son olarak 2016'da yaşanan askeri darbe girişimi sonrasında ülke genelinde 3 ay süreyle OHAL ilan edilmiştir. Son olarak, 2023 yılında Güneydoğu Anadolu'da meydana gelen depremin ciddi hasarlara yol açması üzerine bölgedeki on ilde OHAL ilan edilmiş ve depremzedelere zarar vermeye çalışanlar OHAL kapsamında tutuklanmıştır.
OHAL hangi durumlarda ilan edilir?
Anayasa'nın 119. maddesine göre, Cumhurbaşkanı, savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması, tabii afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere OHAL ilan edebiliyor.
Olağanüstü hallerde hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin nasıl yürütüleceği, kanun hükmünde kararnameler ile düzenlenir. OHAL'de, Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler, Resmi Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur.
