Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Türkiye'nin İstanbul ve Çanakkale boğazları üzerindeki egemenliğini güçlendiren ve uluslararası deniz trafiğini düzenleyen hayati bir belgedir. Bu sözleşme, tarihsel ve stratejik önemiyle dünya denizcilik tarihinde önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilir. Ancak, Montrö'nün ardında yatan sırlar ve sözleşmenin neden bu kadar önemli olduğu sorusu, dikkat çeken ve merak uyandıran bir sorudur. Bununla birlikte, Boğazlar Komisyonu'nun kuruluşu ve görevleri de bu anlaşmanın derinliklerinde yatan önemli bir konudur. İşte, Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin ve Boğazlar Komisyonu'nun detayları...
Montrö Boğazlar Sözleşmesi neden önemli?
Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Türkiye'nin İstanbul ve Çanakkale boğazları üzerindeki kontrolünü ve savaş gemilerinin geçişini düzenleme hakkını sağlayan kritik bir uluslararası belgedir. 1936'da imzalanan bu sözleşme, Türkiye'ye Boğazlar üzerinde tam egemenlik vererek, barış zamanında sivil gemilerin serbest geçişini garanti altına alırken, Karadeniz'e kıyısı olmayan ülkelere ait savaş gemilerinin geçişini sınırlamaktadır. Ancak, bu sözleşmenin şartları özellikle Sovyetler Birliği'nin Akdeniz'e erişim hakkı konusunda uzun yıllar boyunca tartışma konusu olmuştur.
Türkiye, Lozan Antlaşması'yla birlikte imzalanan önceki Boğazlar Sözleşmesi'nin getirdiği kısıtlamalar nedeniyle endişeliydi. Silahsızlanma ümitlerine güvenen Türkiye, silahlanma yarışının yeniden başlamasıyla huzursuzluğunu artırdı. Türkiye'nin Boğazlar'ın statüsünde değişiklik yapılması yolundaki talebi, İngiliz Dışişleri Bakanlığı'nın da desteklediği bir görüştü. Balkan Antantı Daimi Konseyi'nin Türkiye'nin teklifini destekleme kararı almasıyla, Türkiye'nin girişimi Montrö kentinde gerçekleşen konferansta sonuç verdi. Türkiye'nin Sovyetler Birliği ile yaptığı saldırmazlık antlaşmasının da desteğiyle, Montrö Boğazlar Sözleşmesi 20 Temmuz 1936'da imzalandı ve yürürlüğe girdi.
Sözleşme, ticari gemilerin geçiş rejiminden, savaş gemilerinin tâbi olacağı yaptırımlara kadar çeşitli maddeler içermektedir. Barış zamanında sivil gemilerin özgür geçişini sağlarken, savaş zamanında Türkiye'nin savaşan değilse savaş gemilerine de geçiş hakkı tanımaktadır. Ancak savaşan devletlerin savaş gemilerinin geçişinde belirli kısıtlamalar bulunmaktadır.
Özetle, Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Türkiye'nin Boğazlar üzerindeki egemenliğini güçlendiren ve uluslararası deniz trafiğini düzenleyen önemli bir belgedir. Türkiye'nin çabaları ve uluslararası destekle imzalanan bu sözleşme, Türk Boğazları'nın güvenliği ve bölgesel istikrar açısından hayati bir rol oynamaktadır.
