Gözler, Türkiye tarihinde yaşanan olaylara çevrilmiş durumda. Ancak, "Kanlı Pazar" olayının ne anlama geldiği ve ne zaman yaşandığı hala pek çok kişi tarafından merak ediliyor. Bir yanda bu kanlı olayın ayrıntıları araştırılırken, diğer yanda ise Altıncı Filo protestoları gündemde. Peki, Altıncı Filo protestolarını kimler gerçekleştirdi ve hangi amaçlar doğrultusunda bu adımlar atıldı? İşte, bu soruların cevapları haberimizde.
Kanlı Pazar olayı nedir?
16 Şubat 1969'da İstanbul'un Taksim Meydanı'nda gerçekleşen Kanlı Pazar, ABD'nin 6. Filo'sunu protesto etmek için bir araya gelen 76 gençlik örgütünün toplandığı sırada yaşanan olaylardır. Tarihçi Feroz Ahmad, bu olayları "organize bir faşist şiddet örneği" olarak tanımlamıştır. 14 Şubat Cuma namazının ardından, Komünizmle Mücadele Derneği ile sağ kesimin kontrolünde olan Milli Türk Talebe Birliği'nin öncülüğünde "Bayrağa Saygı" mitingi düzenlendi. Bu mitingde, komünistlere karşı savaş ilan edilerek halka, 6. Filo'yu Protesto Yürüyüşü'nde komünistlere gereken dersi vermek üzere iki gün sonra toplanma çağrısı yapıldı. İzmir ve Trabzon'da 6. Filo'yu protesto gösterilerinde sağcı grupların saldırısı sonucu 14'ü ağır, 130 kişi yaralanmıştı. 6. Filo'nun İstanbul'a gelişini protesto eden Ankara, İzmir, Trabzon ve İstanbul'daki olaylı gösterilerin ardından, öğrenci ve işçi örgütleri 16 Şubat'ta İstanbul'da emperyalizme ve sömürüye karşı "Emperyalizme Karşı Mustafa Kemal Yürüyüşü" çağrısıyla yürüyüş ve miting yapma kararı aldı. 76 gençlik örgütünün katılacağı gösteri için valilikten gerekli izin alındı. 16 Şubat günü, 10 binden fazla kişi Taksim'e kadar yürümek için Beyazıt'ta toplandı.
Arka Plan: Mitingler ve Gerilim
Protesto başladığında, "komünistlere gereken dersi verme" çağrısına uyarak sağ görüşlü kişiler de Taksim Meydanı'na geldi. Burada toplu olarak namaz kıldıktan sonra taşlı ve sopalı bir şekilde beklemeye başladılar. Beyazıt Meydanı'nda toplanan gençlik örgütleri yürüyüşe başladı. Sultanahmet, Sirkeci, Eminönü, Karaköy ve Dolmabahçe üzerinden Taksim Meydanı'na ulaşan göstericilerin önünü kesen polis, alana küçük gruplar halinde girmelerine izin verdi. Ancak alana girenler, burada bekleyen ve sadece iki sıra halinde olan polis barikatını kolayca aşan sağcıların sopalı, taşlı ve bıçaklı saldırısına uğradı. Tekbir getiren saldırganlar, göstericileri şiddetle dövdü. "Kahrolsun komünistlere" ve "Komünistlere ölüm" sloganları atıldı. Olaylar sırasında Ali Turgut Aytaç ve Duran Erdoğan adlı gençler bıçaklanarak öldürüldü, 200'den fazla kişi yaralandı.
Ertesi gün Hürriyet gazetesinde yayınlanan Ali Turgut Aytaç'ın bıçaklandığı anı gösteren fotoğraf, polisin olayı sadece izlediğini gösterdiğinde toplumda büyük tepkilere neden oldu. İktidardaki Adalet Partisi dışındaki siyasi partiler, dönemin İçişleri Bakanı Faruk Sükan'ın istifasını talep etti. Ancak Sükan, suçu solcu öğrencilere atarak ve polisin normal görevini yerine getirdiğini iddia ederek tepkilere kayıtsız kaldı. Bu süreçte, Adalet Partisi üyesi bazı milletvekilleri de suçlamalara katıldılar. AP senatörü Mahmut Vural, konuyla ilgili genel bir görüşme açılmasını talep etti, ancak sadece olaylarla ilgili sınırlı bir soruşturma yapıldı.
Altıncı Filoyu kim protesto etti?
İstanbul'u ziyaret eden ABD'nin 6. Filo'suna karşı düzenlenen protestolar, Beyoğlu'nda 1967-1969 yılları arasında gerçekleşen anti-emperyalist eylemlerdir. Amerikan askerlerine karşı yapılan protestolar, keplerini çalmak, kırmızı boya fırlatmak, üniformalarını hasara uğratmak ve hatta bazı durumlarda saldırmak gibi çeşitli şekillerde kendini gösterdi ve bazı durumlarda askerlerin denize atılması gibi sonuçlar doğurdu.
ABD'nin Kıbrıs Sorunu'ndaki tutumu, Vietnam Savaşı, Orta Doğu'daki İsrail yanlısı politikası ve Arap-İsrail Savaşları gibi faktörler, 1960'ların gençliğini Amerika'ya karşı bir tepki vermeye itti. Akdeniz'deki varlığıyla bilinen 6. Filo, gençlik eylemlerinin odak noktalarından biriydi. Bu protestolar, Haziran 1967'de İstanbul'da başladı ve zaman zaman tekrarlandı.
Bu protestolara karşı gelen tepkiler arasında, yazar Mehmet Şevket Eygi gibi isimlerin teşvikiyle, Komünizmle Mücadele Derneği ve Millî Türk Talebe Birliği'nin öncülüğünde gerçekleşen ve "Kanlı Pazar" olarak anılan 16 Şubat 1969 tarihli saldırı bulunmaktadır. Tarihçi Feroz Ahmad, bu olayda sağcı örgütlerden bahsederken, onları "organize bir faşist şiddet örneği" olarak tanımlamıştır.
