' Bugün, Kütahya Çavdarhisar’da bulunan ve hala ayakta kalmış sütunlarıyla görenleri hayrete düşüren bir antik kentten bahsedelim. 19. Yüzyıl'da Avrupalı araştırmacılarca yeniden keşfedilen Aizanoi’de ilk resmi arkeolojik kazıların 1926 yılında başladığı bilinmektir. Roma egemenliği altına girdikten sonra İmparator Domitianus döneminde başlayan bazı inşa çalışmalarının İmparator Hadrianus döneminde tamamlandığı düşünülen Aizanoi antik kenti binlerce yıldır farklı medeniyet ve inançlara ev sahipliği yapmıştır. Aizanoi isminin etimolojik olarak Erato ve Kral Arkas’ın oğlundan geldiği düşünülüyor. Bölgede yürütülen kimi kazılar buradaki yerleşimin Tunç Devri'nde başladığını gösteriyor ve bazı araştırmalara göre ise kentin en eski yerleşim noktası tapınağın olduğu alan. Tapınak benzeri alanların genelde çeşitli kültürlerce tekrar tekrar kullanıldığı ve zamanla bu bölgelerin yerleşim alanları haline geldiğini dünyanın pek çok yerinde görüyoruz. Marmara Denizi'ne dökülen Penkalas (Kocaçay) Nehri'nin iki yakasına kurulan bu kent bir Zeus tapınağı ve ayrıca bir Roma kentine ait olması beklenen pek çok yapıyı içeriyor. Kentin kuruluşuyla ilgili M.Ö 2.Yüzyıl civarında başlayan Roma dönemi öncesi bilgiler sınırlıdır. Bu dönemde buraya “tapınak-kent” statüsü verilmiştir. Daha sonrasında ise giderek önem kaybeden şehir önce Bizanslılar'ca kale, yani hisar olarak kullanılmış ve ardından bölgeye günümüzdeki adını veren Tatar boylarından Çavdarlar'ın eline geçmiş ve Çavdarhisar olarak anılmaya başlanmıştır. Osmanlı denetimine geçiş tarihi ise 1381 yılıdır. 1970 yılındaki Gediz depreminden sonra çevre köylerdeki bazı binaların yıkılması birçok antik yapının gün yüzüne çıkmasını sağladı. Kentin içindeki Zeus Tapınağı'nın M.S 2. Yüzyıl'da inşa edildiği biliniyor ve bu tapınak gerek mimarisi, gerek sayısız tapınağa kıyasla yekpare sütunlarının ayakta duruyor olması gibi özelliklerinden dolayı paha biçilmezdir. Kimi zaman bu alanda Anadolu'nun ana tanrıçasına da tapınıldığı araştırmacılarca öne sürülmektedir. Daha değinemediğim birçok ilgi çekici ve önemli yanı olan Aizanoi antik kenti hakkında kısaca bilgi vermiş oldum. Umarım ki bu kent, beşerî unsurlarca tahrip olmadan ayakta kalmaya devam edebilir ve şanını sürdürür.